Te Kete Ipurangi Navigation:

Te Kete Ipurangi
Communities
Schools

Te Kete Ipurangi user options:


Tirohia mā te reo: Māori Ingarihi

Te ngohe: Te whakamātau waikawa – Te taumata 4

Te Whāinga Paetae: Te Aka

4.1 (i) Ka whakarōpū i ētahi matū mā te mātakitaki me te ine i ngā āhuatanga ōkiko, kawekawe hoki, pēnei i te kawe hiko, te kawe pōkākā, me te waikawatanga. Te Marautanga o Aotearoa: (wh. 101) Ō Kawekawe, Ngā Āhuatanga me ngā Panoni Matū.

Te putanga ako

Ka taea e au:

  • te hanga i tētahi wairewa i ngā raupua putiputi
  • te whakamātautau i ngā matū noa mō te waikawatanga mā te whakamahi i te wairewa putiputi.
Ngā Paearu Angitu Aromatawai whaiaro Aromatawai ā-hoa Aromatawai ā-kaiako
Tino pai He pai Āhua pai Tino pai He pai Āhua pai Tino pai He pai Āhua pai
Ka taea e au te hanga i tētahi wairewa i ngā raupua putiputi.                  
Ka taea e au te whakamātautau i ngā matū noa mō te waikawatanga mā te whakamahi i te wairewa putiputi.                  

Kei tēnei tūhuratanga ka whakamahi koe i te wai raupua ki te whakamātautau i ētahi matū kia kite mēnā he waikawa, he kawakore rānei aua matū. I mua i te whakahaerenga o tō tūhuratanga, hangaia he matapae (he whakatau tata ka tūpono pea te aha ā muri atu) mēnā he waikawa, he kawakore rānei te matū ka whakamātauria e koe. 

Matū whakamātau

Te matapae mēnā he waikawa, he kawakore rānei te matū whakamātau

He winika  
He horoi umu  
He pēniho  
He hopi teretere  
He waihonga huakiwi  

Ngā utauta

  • He putiputi o te momo ōrite (ka whakamahi te kāpeti pūwhero rānei)
  • He paepae mataono tio, he kirihou me te mā
  • He ngōpata kua hangaia mai i te wāhi poto o te pūngote me te 'Blu-Tack' kua peia ki roto i tētahi pito.
  • Te whānuitanga o ngā matū kia whakamātautauria: te waihonga rēmana, te houra tunutunu, te winika, te horoi umu, te pēniho, te hopi teretere, te paura pēkana, te waihonga huakiwi.

Te tikanga

  1. Tangohia ngā raupua o te putiputi i tīpako koe, ka puru ki roto i tētahi pēke kakati kirihou. ME MAHARA: Me ōrite rawa te tae o ngā raupua katoa, me kato rawa mai i te momo putiputi ōrite.
  2. Hoatu tētahi pune rahi pea o te wai ki ō raupua. Kia tūpato! Kaua e nui rawa te wai. Me noho kukū tēnei wairewa. Kurutētia tonutia ngā raupua i roto i te pēke kia huri rā anō te tae o te wai. 
  3. Tuhia te huringa tae ki te ripanga kei raro, ki te rārangi (a).
  4. Whakamahia he tīpune, he ngōpata rānei kua hangaia i te pūngote, ka whakawhiti kia 5 pea ngā pata o tō wai raupua ki tētahi wāhanga o te paepae mataono tio. 
  5. Hoatu he pata waihonga rēmana ki ō pata wairewa raupua. Tuhia te huringa tae ki te ripanga kei raro, ki te rārangi (b).Koinei te tae o te wairewa i muri i te tāpiritanga o te waikawa.
  6. Hoatu ētahi tōpata houra tunutunu ki ō pata wairewa raupua. Tuhia te huringa tae ki te ripanga kei raro, ki te rārangi (c). Koinei te tae o te wairewa i muri i te tāpiritanga o te kawakore.
  7. Hoatu he pata o tō matū whakamātau ki ō pata wairewa raupua. Tuhia te huringa tae ki te ripanga kei raro.
  8. Tukuruatia tēnei mō tēnā me tēnā o ō wairewa whakamātau. Mō ia wairewa whakamātau whakatauritea te tae ki te wai, te waihonga rēmana me te houra tunutunu, ka tuhituhi mēnā he waikawa, he kawakore, he ngū rānei tō wairewa whakamātau. Kua waiho ngā rārangi wātea mō ōu ake matū whakamātau. 

Matū whakamātau

Tae o te wai raupua ina tāpiritia te wairewa whakamātau

He waikawa, he kawakore, he ngū rānei tō matū whakamātau

a) wai   Ngū
b) waihonga rēmana   Waikawa
c) houra tunutunu   Kawakore
d) winika    
e) horoi umu    
f) pēniho    
g) hopi teretere    
h) waihonga i tētahi hua    
i)     
j)     
  • Ko ēhea o ngā matū kei runga he waikawa? He aha ngā āhuatanga pūnoa o ēnei matū?
  • Ko ēhea o ngā matū kei runga he kawakore? He aha ngā āhuatanga pūnoa o ēnei matū?

Ki hea ināianei?

Ki ō whakaaro, kei ēhea wāhi pea e hira ana kia whakamātautau koe mō ngā waikawa, ngā kawakore rānei? He aha i hira ai?

Mā te kaiako

Mēnā he uaua taua pātai ki ngā ākonga, whakatenatenatia rātou kia rapu mōhiohio mō ngā puna kaukau, ngā para mai i ngā wheketere me ngā pāmu.

Hoki ake ki runga ^