Te Kete Ipurangi Navigation:

Te Kete Ipurangi
Communities
Schools

Te Kete Ipurangi user options:


Tirohia mā te reo: Māori Ingarihi

Ngā waka rerekē mō ngā mahi rerekē

Te Whāinga:

Kia mātau te ākonga he nui ngā tūmomo waka, ā, kua hoahoatia ia tūmomo mō te pūtake tauwhāiti.

He nui ngā tūmomo waka rerekē i whakawhanakehia rā e ō tātou tūpuna. Ka kitea ētahi o aua waka i ngā pikitia kei raro iho nei. Ka kitea he mōhiohio anō mā te pāwhiri ki ia waka.
 Tirohia te ripanga i raro nei. Haere ki te paetukutuku  Te Ara mō ngā mōhiohio i roto i te reo Māori me ngā atahanga. 

Waka taua (‘Ngatokimatawhaorua’).

Alexander Turnbull Library, Wellington, New Zealand. Photograph taken by Ian Mackley. Reference no. EP/1974/0309/3A-F

Waka taua
Ko ēnei ngā waka tino nui rawa o ērā i haere i ngā moana o Aotearoa anake. Ko ngā rahi i waenga i te 9–30 mita te roa, ā, i taea e te 100 tāngata te noho i roto. I whakanikoa ki ngā whakairo. Whakamahia ai i ngā pākanga. I haumia ētahi wāhanga rākau e toru, ka herea ngā rauawa ki ngā taha.

Mō ētahi atu mōhiohio, haere ki te paetukutuku Te Ara

Waka tētē.

Auckland Art Gallery Toi o Tamaki. John Kinder collection. Reference no. 1983/22/16

Waka tētē (waka pakoko rānei)
He mea poto ake, he mea more ake ēnei i te waka taua. I kitea nuitia i neherā, ka whakamahia hei kawe rawa, hua, me ngā tāngata i ngā arawai takutai me ngā awa.

Mō ētahi atu mōhiohio, haere ki te paetukutuku Te Ara

Waka tīwai.

Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa. Registration no. MAI017208

Waka tīwai (waka kōpapa rānei)
He poto ake ēnei waka i te waka taua me te waka tētē. Ko ēnei ngā waka i kitea nuitia, ā, he mea hanga i tētahi poro rākau kua whakakōakatia, me te kore whai rauawa, kore whai whakairo, taumanu, kore whai tauihu, kore whai wāhi taurapa rānei. I whakamahia hei kawe i ngā rōpū iti o ngā tāngata me ā rātou rawa whakarunga, whakararo rānei i ngā awa, whakawhiti aka anō hoki.

Mō ētahi atu mōhiohio, haere ki te paetukutuku Te Ara

Waka ama

Alexander Turnbull Library, Wellington, New Zealand. Rex Nan Kivell collection. Reference no. 1/2-056342-F

Waka ama
He waka tōtahi te waka ama me tētahi amatiatia i houhia ki tētahi taha. He mea nui ēnei waka i roto i te ahurea o ngā tāngata o Te Moananui-a-Kiwa. Mai i te wā i whakatere ngā tāngata Poronīhia o neherā atu i Te Moananui-a-Kiwa, e whakawhanakehia ana te waka ama.

Mō ētahi atu mōhiohio, haere ki te paetukutuku Te Ara

Waka hourua.

Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa. Registration no. ME016510. Hektor Busby

Wakahourua
He tino nui ngā tawhiti i terea e te tokomaha o ngā Māori me ngā tāngata Poronīhia mā runga i ēnei waka hourua. Ka taea e ēnei waka te 36 mita te roa, me te rā kotahi, ngā rā e rua rānei. He mea whakamahi aua waka e ngā tāngata Poronīhia i waenga i te 3,000 ki te 4,000 tau ki mua ki te whakanoho tangata huri noa i Te Moananui-a-Kiwa.

Mō ētahi atu mōhiohio, haere ki te paetukutuku Te Ara

Waka kōrari.

Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa. Registration no. ME012263. Maui Solomon

Waka pūhara (waka kōrari rānei)
Kāore he rākau ō ngā tāngata Moriori o Rēkohu he rite te rahi hei hanga waka pēnei i ērā rākau i te tuawhenua. I hanga waka kē he pēnei i te pūtere te āhua. Ko tētahi o aua waka ko te waka pūhara, waka kōrari rānei i whai takere parahi. He mea hanga te takere me ngā taha ki ngā kōrari harakeke. Hei āwhina kia mānu tonu, ka whakamakohatia he rimurapa, ka rokirokia i te pūtake o te waka. Mēnā kua here ngitatia te pūtere, he tino haumaru aua waka, he iti te mōrea ka kī i te wai me te huripoki.

Mō ētahi atu mōhiohio,  haere ki te paetukutuku Te Ara

Mā te āta ārohi i ētahi o ēnei waka, ka āhei mātou te torotoro i te mātauranga Māori i whakamahia e ō tātou tūpuna i te hanganga o ēnei taonga. 

Te waka pūhara, waka kōrari rānei

I hangaia ēnei waka me ngā tūru mō ētahi tāngata ruarua. Kia pakari tonu ai te waka me te ārai i te pākarukaru haere i te moana, ka hangaia te takere i tētahi anga o ngā pou rākau. Ka hanga aua pou rākau i ngā tangere e rua ka whakarite kia paraha te takere o te waka. I pērā te māmā o te waka he ngāwari te kawea e te tangata.

Ētahi pātai mā ngā ākonga

  • Ki tō whakaaro, he aha i whai takere paraha ai te waka kōrari?
  • Ka ahatia te waka ki te kore e whakamahi he pou rākau i te hanganga?

Te hanganga o te waka kōrari

Waka kōrari me ngā tapanga

Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa, Registration no. ME012263. Maui Solomon

  • Whakamātauria te hanga i tōu ake waka

Hoki ake ki runga ^